Poród

Każdy poród to duże wydarzenie w życiu psa i jego właścicieli. Oczekiwanie na szczeniaki to prawie jak oczekiwanie na własne dziecko. Jeśli to twój pierwszy poród (i twojego psa), powinieneś uważnie przeczytać ten artykuł, aby wiedzieć, czego możesz się spodziewać i jak się do tego wydarzenia przygotować. Jeśli to kolejny raz i masz już za sobą to doświadczenie, pamiętaj, że każdy poród jest inny i nie zaszkodzi przypomnieć sobie kilka rzeczy.
 
Artykuł został podzielony na następujące działy tematyczne:
1. Przygotowanie do porodu
Już 3 tygodnie przez rozwiązaniem należy mieć przygotowany kojec, aby suka zdążyła się do niego przyzwyczaić. Powinien stać w zacisznym i spokojnym miejscu, najlepiej w pomieszczeniu z bezpośrednim wyjściem do ogrodu (kojec dobrze jest wyłożyć przed porodem gazetami lub nieprzepuszczalnym materiałem). Jeśli nie mamy specjalnego pomieszczenia dla szczeniąt, należy wybrać pokój z łatwo zmywalną podłogą, lub wyłożyć ją na te 2 miesiące wykładziną. W pomieszczeniu należy zapewnić stałą temperaturę ok.22 stopni Celsjusza. Dobrze jest też odpowiednio wcześniej zacząć zbierać gazety, zdziwisz się jak szybko ich zabraknie.
 
Gdy minie 56 dzień ciąży, należy przygotować zestaw „porodowy”, na który składają się: · gazety · ręczniki zwykłe lub papierowe do wycierania szczeniąt i suki · prześcieradła · gencjana lub inny środek antyseptyczny · olejek dla niemowląt · nożyczki · nić do przewiązania pępowiny · kolorowe wstążeczki do rozróżnienia szczeniąt (opcjonalnie) · termometr do mierzenia temperatury suki · waga do ważenia szczeniąt · notes i długopis · zegarek · pojemnik lub worek na łożyska i brudne ręczniki · rękawiczki chirurgiczne · mleko w proszku dla szczeniąt · koniak (do pobudzenia szczeniąt) i zakraplacz (lub mała strzykawka) · telefon do weterynarza  
Ponieważ ridgebacki zazwyczaj rodzą w nocy, dobrze jest przygotować również „zestaw” dla siebie: · materac i pościel · termos z kawą lub herbatą · lektura na długie godziny oczekiwania (polecamy kryminał) · druga osoba do pomocy
 
W chwili, gdy zacznie się poród, trzeba mieć przygotowany ciepły, energetyczny napój dla suki. Najlepiej przygotować go z wody z dodatkiem miodu (2 łyżki na 1 litr) lub glukozy, odrobiny soli i kilku łyżek mleka.
 
2. Termin porodu Wyznaczenie dokładnego terminu porodu jest możliwe tylko w przybliżeniu. Ramy czasowe, w których może rozpocząć się akcja porodowa to 57 – 64 dzień. Za pierwszy dzień ciąży przyjmuje się dzień pierwszego krycia. Generalnie im większa liczebność miotu, tym wcześniejszy termin. Dla miotów liczących 10 i więcej szczeniąt, poród zazwyczaj wypada w 57-59 dniu. Jeśli szczeniąt jest mało, rozpoczyna się później (przy jednym płodzie może wypaść nawet w 72 dniu). Jeśli minie 64 dzień ciąży i poród się nie rozpocznie, konieczna jest kontrola weterynaryjna.
 
3. Oznaki zbliżającego się porodu to: -obniżenie temperatury ciała o 1 stopieńna kilka godzin przed porodem (12-24). Normalna temp wynosi 38,6. Na kilka godzin przed porodem spada do ok. 37-36,5 (u ok 30% psów temp. nie spada), gdy zacznie rosnąć, powinien zacząć się poród. Warto więc zacząć mierzyć suce temperaturę dwa razy dziennie, już na tydzień przed spodziewanym terminem. Tak to wygląda książkowo, ale w praktyce rozkład temperatury może być trochę inny. Poniżej dwa przykłady.  Krzywa spadku temperatury przed porodem u suki (Ściesiński 1988).  Krzywa spadku temperatury przed porodem u suki RR (Sangoma)  Tuż przed porodem (ok. 24 godziny) suka przestaje jeść, często wychodzi na dwór i oczyszcza jelita, czasami ma wymioty, staje się niespokojna, wylizuje się. Pojawia się również wydzielina gruczołów sutkowych (u suk które rodzą po raz pierwszy, zazwyczaj w dzień porodu, u suk które już rodziły, kilka dni przed).
 
4. Przebieg akcji porodowej W przebiegu porodu wyróżniamy 3 fazy:
1. wstępna – otwieranie się szyjki macicy
2. właściwa – wypieranie płodu
3. końcowa – wypieranie łożyska  
Ponieważ suki mają zazwyczaj ciąże mnogie, faza 2 i 3 następują naprzemiennie. Faza wstępna rozpoczyna się wraz z pierwszymi skurczami. Pojawiają się co 10-15 minut i trwają niecałą sekundę, więc trudno je zaobserwować. Następne występują już co kilka minut i trwają kilka lub kilkanaście sekund. U suki zaobserwować można przyspieszenie oddechu i drżenie mięśni na przemian z okresami odpoczynku, szkliste oczy, brak apetytu, kopanie w legowisku, częstsze oddawanie moczu. W tej fazie następuje przygotowanie płodów oraz dróg rodnych do porodu. Zawartość macicy przesuwa się w kierunku szyjki macicy, a kolejne płody zmieniają postawę na górną (grzbietem równolegle do grzbietu matki) i prostują łapy. Ten etap trwa zazwyczaj ok. 6-12 godzin (u suk które nigdy nie rodziły, nawet do 36 godzin). Gdy nastąpi pełne rozwarcie szyjki macicy, do jej skurczów dołączają się skurcze mięśni brzucha i przepony, zaczyna się następna faza porodu.
 
Jeśli jest to pierwszy poród twojej suki, na pewno będzie bardzo przestraszona, może piszczeć i wyć. Potrzebna jej będzie obecność osoby, której ufa. Najgorsze co może zrobić w tej sytuacji właściciel, to zacząć panikować razem z nią. Trzeba ją głaskać i uspokajać, aby stres nie skomplikował porodu.  Gdy suka wydali przezroczysty, gęsty śluz (czop śluzowy zamykający otwór szyjki macicy w czasie ciąży), można spodziewać się, że niedługo (1-30 min) zacznie wychodzić pierwszy płód. Jeśli po upływie 1,5 godziny nie zostanie on wyparty, wskazana jest konsultacja weterynaryjna (patrz pkt 5.)
 
Płód jest otoczony workiem owodniowym i wygląda jak czarny, pękaty balonik. Często suka przegryza błony płodowe, zanim cały płód zostanie wyparty na zewnątrz. Jeśli jest to jej pierwszy poród, może tego nie zrobić i wtedy właściciel powinien rozerwać worek paznokciami. Po wyparciu suka przegryza zwykle pępowinę i zaczyna wylizywać szczenię, usuwając resztki błon. Jeśli sama tego nie zrobi, trzeba osuszyć szczenię jak najszybciej. Jeśli sama nie przegryzie pępowiny, należy ją przeciąć (wysterylizowanymi nożyczkami) ok. 2 cm od brzuszka i zmiażdżyć palcami koniec, aby zapobiec utracie krwi (można ją też związać grubszą nitką, po 2-3 dniach ten kawałek pępowiny uschnie i odpadnie) oraz zdezynfekować gencjaną. Łożysko (w czasie ciąży połączone z płodem sznurem pępowinowym) może pojawić się od razu razem ze szczeniakiem lub zostać wyparte po kilku minutach. Ma ono wielkość dłoni i ciemno-brunatny kolor. Czasem dopiero po urodzeniu się dwóch szczeniąt, wypierane są ich łożyska. Zdarzają się też sytuacje, że po urodzeniu się wszystkich płodów nie dochodzi do wyparcia ostatnich 1-2 łożysk. Mogą one zostać wydalone po kilku godzinach, nawet po 24.
 
Wiele suk zjada łożyska w trakcie porodu. Zawierają one substancje odżywcze i zjedzenie jednego lub dwóch nie powinno zaszkodzić. Nie należy jednak pozwolić na zjadanie większej ilości, gdyż może się to skończyć wymiotami i biegunką. Zazwyczaj po urodzeniu pierwszego szczeniaka suka odpoczywa dłużej, urodzenie kolejnych wymaga już mniejszego wysiłku. Przerwy pomiędzy wypieraniem poszczególnych płodów mogą się wahać od 10 minut do 2 godzin. Okres dłuższy niż 4-6 godzin może oznaczać atonię macicy lub śmierć płodów (patrz pkt 5.). Jeśli przez 2 godziny nie pojawi się następny szczeniak, dobrze jest wziąć sukę na krótki spacer, to powinno przyspieszyć akcję porodową.
 
Czas trwania porodu zależy przede wszystkim od liczebności miotu. Przy 10 i więcej płodach może trwać nawet do 24 godzin.  W trakcie porodu należy podawać suce do picia przygotowany ciepły napój z miodem lub glukozą, aby zapobiec odwodnieniu i dodać jej siły do dalszego porodu. Przy wypieraniu kolejnych płodów urodzone już szczeniaki trzeba odsunąć lub przełożyć w inne miejsce (ale blisko, tak by suka je widziała), żeby suka ich nie przygniotła zajmując się nowymi. Przyda się tu pomoc drugiej osoby.  

5. Ciężki poród Ok. 5% rodzących suk przejawia komplikacje. Większość ciężkich porodów to wynik atonii macicy, nieprawidłowego ułożenia płodów lub zbyt dużych rozmiarów szczeniąt.  Atonia to medyczny termin określający niezdolność macicy do skurczy i tym samym do wyparcia płodów. Jej objawy to brak akcji porodowej w obliczonym terminie, nieregularne i słabe skurcze, zbyt duże odstępy czasu pomiędzy wypieraniem płodów oraz wyparcie tylko części miotu. Zazwyczaj ta przypadłość dotyka suki starsze, najczęściej powyżej 6 lat. Może być wynikiem stanu zapalnego macicy lub otrzewnej, przepukliny, zbytniego otłuszczenia suki i zbyt małej ilości ruchu w czasie ciąży. Do atonii macicy dochodzi częściej u suk pochodzących z linii o dużym stopniu inbredu.  Brak lub zbyt słabe skurcze występują często w przypadku mało licznych miotów (1-3 szczenięta). Zdarzyć się mogą również w przypadku stresowej sytuacji w trakcie porodu, np. hałas, obecność obcych osób lub innych zwierząt.  Objawy wskazujące na ciężki poród to: - skurcze i bóle parte trwające ponad 2 godziny, bez wyparcia płodu, - przerwa w skurczach trwająca ponad 4 godziny po urodzeniu szczenięcia (jeśli wiadomo że płodów jest więcej), - brak fazy wypierania płodów 36 godzin po spadku temperatury wewnętrznej, - wydłużony czas trwania ciąży, powyżej 64 dni, - krwawy, brunatny lub zielony wypływ z dróg rodnych, o nieprzyjemnym zapachu, bez wypierania płodów Powyższe sytuacje to przypadki wymagające natychmiastowej interwencji lekarskiej.
 
6. Postępowanie po porodzie W trakcie, i po porodzie, należy obserwować, czy suka właściwie opiekuje się szczeniętami. Jeśli sama ich nie wylizuje, należy je oczyścić z błon płodowych i wysuszyć. Ważne jest też oczyszczenie dróg oddechowych. Jeśli szczenię nie oddycha samodzielnie, to zazwyczaj znak, że w nosie lub jamie ustnej znajduje się płyn. Takie szczenię należy wziąć w dłonie usztywniając główkę i wytrząsnąć płyn mocnymi ruchami z góry na dół. Jeśli to nie pomoże, można spróbować podać kroplę koniaku na język (nawet minutowy brak oddechu nie niesie zagrożenia uszkodzenia mózgu, gdyż układ nerwowy nie jest w tym czasie całkiem wykształcony).
 
Każde nowonarodzone szczenię należy: - zważyć (notując wagę i czas urodzenia), - sprawdzić płeć i prawidłowość pręgi (gdy jeszcze jest mokre, po osuszeniu sierść będzie puchowa i ponowna ocena pręgi będzie możliwa dopiero ok. 5 tygodnia), - sprawdzić białe znaczenia (dla rozróżnienia szczeniąt można im zawiązać kolorowe wstążeczki na szyi). Szczeniaki rodzą się z sierścią koloru khaki z czarnymi przebarwieniami, dopiero po 2 tygodniach zaczną przybierać kolor pszeniczny, - sprawdzić obecność ostrogi na tylnych łapach, nie jest to wada, ale trzeba je usunąć w najbliższych dniach, - sprawdzić czy nie ma wad ogonka, zgięć lub zgrubień, - zbadać pod kątem dermoid sinusa. Badanie należy powtarzać co 2-3 dni, aż do momentu oddania szczeniąt nowym właścicielom. Wykonuje się je kładąc szczenię na swoich kolanach, grzbietem do góry. Dwoma palcami jednej ręki należy odciągnąć skórę szyi (przy samej głowie), a dwoma palcami drugiej ręki ścisnąć delikatnie skórę sprawdzając czy nie wyczujemy kanału (coś w rodzaju nitki lub sznurka). W ten sam sposób posuwamy się aż do ogona. Teoretycznie DS może wystąpić również na obszarze ogona, ale tam ręczne badanie go nie wykryje. Można ogolić pas skóry wzdłuż kręgosłupa i sprawdzić czy nigdzie nie występuje zagłębienie. Włos szybko odrośnie, a my zyskamy pewność. Jeśli wyczujesz obecność DS, potwierdź diagnozę u weterynarza. Musisz szybko zdecydować, czy chcesz uśpić szczenię, czy też decydujesz się na operację. Jest to bardzo trudna decyzja, ale jeśli zdecydujesz się na uśpienie, lepiej zrobić to jak najszybciej.
 
Po urodzeniu każde szczenię należy jak najszybciej przystawić do sutków suki. W pierwszych godzinach zawierają one tzw. siarę – płyn mleczny z antyciałami, zapewniający szczeniakom odporność na następne 6 tygodni. Ssanie przyspieszy również wypieranie kolejnych płodów, pobudzając macicę do skurczy, oraz produkcję mleka. Jeśli po godzinie od wyparcia któreś szczenię nie wykazuje odruchu ssania, trzeba mu zakraplać mleko do otwartego pyszczka i dokarmiać specjalnym mlekiem dla szczeniąt.
 
Po rozwiązaniu należy umyć sukę w okolicy narządów rodnych (również natrzeć oliwką dla niemowląt) oraz utrzymywać legowisko w czystości. Ponieważ szyjka macicy pozostaje otwarta przez następne kilkanaście dni, jest to szczególnie ważne, aby bakterie nie dostały się do wnętrza i aby nie doszło do stanu zapalnego macicy. Przez kolejne pięć tygodni suka będzie jeszcze miała krwiste wybroczyny z pochwy. Jest to stan normalny, pod warunkiem, że wypływ nie jest koloru zielonego i nie ma brzydkiego zapachu. Codziennie (przez tydzień po porodzie) powinno się jej wykonywać pomiar temperatury, jeśli przekroczy ona 39,5 stopnia, to zapewne wdał się stan zapalny i konieczna jest szybka konsultacja weterynaryjna. Jeśli suka ma dreszcze i trzęsie się, to oznaka spadku temperatury ciała. Jest jej zimno i powinna zostać okryta kocem. Taki stan może utrzymywać się jeszcze kilka dni po porodzie, ale nie jest niebezpieczny. Jak tylko odzyska siły, temperatura ciała powinna wrócić do normalnego poziomu.
 
24 godziny po zakończeniu porodu warto odwiedzić weterynarza i sprawdzić, czy w macicy nie pozostał żaden płód lub łożysko. 48 godzin po porodzie można podać suce lekkostrawny posiłek – ryż, jajka, mleko z miodem. Trzeciego dnia można już dodać białe mięso lub gotowaną rybę, ser, wapno, witaminę C i czosnek. Czwartego dnia jest już gotowa na normalny posiłek, oczywiście odpowiednio większy.
 
7. Schorzenia poporodowe Przy prawidłowym przebiegu porodu, po ostatnim szczeniaku suka nadal ma skurcze. Umożliwiają one obkurczenie macicy i wydalenie z organizmu pozostałości poporodowych (tzw. lochia). Jest to mieszanina krwi, resztek tkankowych i śluzu. Ilość lochii zależy od wielkości miotu. Bezpośrednio po porodzie wypływ ma kolor czarno-zielony i śluzowatą konsystencję. Później staje się bardziej krwisty i powinien być pozbawiony zielonego barwnika. Wypływy zazwyczaj znikają w 5 tygodniu po porodzie. Pełna regeneracja macicy następuje dopiero po 12 tygodniach.
 
- Poporodowa atonia macicy – to brak lub zbyt słabe skurcze po porodzie. Przyczyną jest nadmierne rozciągnięcie macicy przed dużą liczbę płodów lub długi poród. Atonia prowadzi do pozostania lochii w macicy, a w konsekwencji do zatrucia organizmu toksynami. Toksyny dostają się również do mleka, co może zaszkodzić szczeniakom. Suki z tą przypadłością nie wykazują zazwyczaj żadnych zaburzeń w zachowaniu, są aktywne, mają dobry apetyt. Inne mogą być apatyczne, bez apetytu, z podwyższoną temperaturą ciała. Atonię można stwierdzić podczas rutynowej kontroli weterynaryjnej, 24-48 godzin po porodzie. Również ropny i krwisty wypływ o nieprzyjemnym zapachu wskazuje na zaburzenia kurczliwości macicy. Szczenięta powinny być natychmiast odstawione od matki i karmione innym mlekiem, a suka poddana leczeniu.
 
- Zatrzymanie łożyska – zazwyczaj dotyczy to 1 lub 2 łożysk, które nie wyparte, wywołują stan zapalny macicy. Podczas porodu właściciel powinien liczyć wydalane łożyska i sprawdzać, czy ich liczba jest równa liczbie szczeniąt. Trzeba być bardzo uważnym, bo suka potrafi szybko zjeść łożysko, które wychodzi wraz z płodem. Jeśli nie jesteś pewien ilości wydalonych łożysk, kontroluj wypływ poporodowy podczas 24 godzin po porodzie. Jeśli ma on kolor czarno-zielony po 12 godzinach od wyparcia ostatniego płodu, może to być oznaka zatrzymania łożyska. Czasem z pochwy wystaje kawałek sznura pępowinowego, można spróbować delikatnie go pociągnąć, ale trzeba to robić z wyczuciem i natychmiast przestać, jeśli suka będzie się zachowywać niespokojnie lub piszczeć. Jeśli w ciągu 24 godzin łożysko nie zostanie wydalone, skonsultuj się z lekarzem, gdyż niekiedy dochodzi w takiej sytuacji do perforacji ściany macicy i zapalenia otrzewnej. Obecność łożyska można potwierdzić badaniem USG, ale powinien je wykonać doświadczony położnik. Nie każdy lekarz weterynarii umie rozpoznać rodzaj zalegających lochii. W przypadku potwierdzenia, weterynarz dobierze właściwą kurację.
 
- Poporodowy krwotok z dróg rodnych – jest dość rzadką przypadłością, która występuje po ciężkim porodzie. Objawia się uporczywym i obfitym krwawieniem (jasnoczerwony kolor wypływu) z pochwy, często w postaci skrzepów. Dochodzi do niego w skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych macicy w miejscach przyczepu łożysk. Nie leczony może doprowadzić do zapaści, a nawet śmierci suki.
 
- Poporodowe zapalenie macicy – może wystąpić w wyniku ciężkiego porodu, zatrzymania łożyska lub infekcji podczas porodu (lub po nim). Szyjka macicy pozostaje otwarta przez kilka dni po porodzie, co sprzyja dostaniu się do niej drobnoustrojów, dlatego higiena okolic dróg rodnych jest w tym czasie ważna. Objawem zapalenia macicy jest ropny lub ropno-krwisty wypływ z dróg rodnych o bardzo nieprzyjemnym zapachu. Zdarzają się też inne objawy, jak tachykardia, dyszenie, wysoka temperatura ciała, brak apetytu. Najpewniejszym badaniem w tej sytuacji jest USG.  
- Rzucawka (tężyczka) poporodowa – może pojawić się ok. 2 tygodni po porodzie. Suka staje się wtedy niespokojna, lękliwa, drży i popiskuje. Po jakimś czasie dochodzą do tego ataki skurczowe, ślinienie, kłopoty z oddychaniem, wytrzeszcz gałek ocznych. Wszystkie te objawy są wynikiem spadku ilości wapnia i magnezu we krwi na skutek laktacji. Jak najszybciej należy podać suce preparaty wapniowe, mineralne i witaminowe (zwłaszcza wit. D). Jeśli stan jest poważny, najlepiej skonsultować się z lekarzem, który poda odpowiednie preparaty dożylnie, co szybciej zahamuje objawy. Trzeba też zmniejszyć ilość karmień naturalnych i zacząć dokarmiać szczenięta sztucznie.